Xây dựng sơ đồ là công việc ban đầu của quá trình làm mẫu. Việc xây dựng sơ đồ giác mẫu khoa học sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm được nhiều chi phí như: Vải, nhân công và giấy giác mẫu (giấy giác sơ đồ vi tính hay còn gọi là giấy in sơ đồ vi tính)

I. Khái niệm : 

Dùng các chi tiết mẫu cứng tượng trưng cho các chi tiết sản phẩm sắp xếp lên 1 tờ giấy 

có khổ giấy tượng trưng cho khổ vải và chiều dài xác định trước nhằm đảm bảo các yêu cầu kỹ 
thuật và tiết kiệm được nhiều nguyên phụ liệu  nhất 

II. Các yêu cầu chung khi giác sơ đồ : 
 Để thực hiện giác sơ đồ tốt, cần chú ý các yêu cầu sau : 

-  Tính chất nguyên phụ liệu 
-  Định mức giác sơ đồ ban đầu : dài sơ đồ, rộng sơ đồ  
-  Số lượng cỡ vóc, số lượng chi tiết trên sơ đồ 
-  Đảm bảo độ vuông góc của sơ đồ ( sơ đồ phải là hình chữ nhật) 
-  Khổ sơ đồ phải nhỏ hơn khổ vải từ 1-2 cm tùy từng loại biên vải để đảm bảo an toàn 

trong khi cắt 

-  Phải đảm bảo các yêu cầu  kỹ  thuật ( canh sợi  và  hướng sợi  ghi trên mẫu, các chi  tiết 

cần đối xứng không được đuổi chiều nhau, các chi tiết trên cùng 1 sản phẩm phải được 
xếp dặt cùng chiều...) 

-  Phải biết  được những chi tiết  nào có  thể sai  lệch  được để giác sơ đồ đạt hiệu quả cao 

nhất 

-  Sơ đồ không có những khoảng trống bất hợp lí 
 

III. Công thức tính phần trăm hữu ích : 

III.1.  Phần trăm hữu ích  (  I  ), còn gọi là hiệu suất giác sơ đồ (H) : là tỉ lệ phần trăm 

giữa diện tích bộ mẫu và diện tích giác sơ đồ. 

 
             SM 

I =        ——     x 100 
            Ssđ 

 
 
Với SM : diện tích bộ mẫu 

 SSđ :diện tích sơ đồ 
 

III.2.  Phần trăm vô ích (P) : là tỉ lệ phần trăm giữa phầnd vải bỏ đi với diện tích sơ đồ 

 
             Ssđ - SM 
P =        ————   x 100 = 100 - I 
                 Ssđ 
 
 

-    Thông thường, trước khi sản xuất một mã hàng, tỉ lệ phần trăm vô ích thường được cho 
trước và dao động từ 6-20%. 

IV. Phương pháp tính diện tích bộ mẫu : 

Qua các công thức ở trên, ta thấy rõ, để có thể tính được P hay I, có một đại lượng vô cùng

quan trọng mà ta phải biết trước,đó chính là diện tích bộ mẫu. Việc tính diện tích bộ mẫu 
là công  việc  khá  phức tạp, đòi  hỏi sự  kiên  nhẫn và tính tỉ  mỉ của cán  bộ thiết kế. Người ta có 
nhiều cách để tính diện tích bộ mẫu như sau : 
 

IV.1. Phương pháp đo bằng máy đo diện tích :  
Sử dụng máy rà quét trên bề mặt các chi tiết để tính diện tích của từng chi tiết rồi cộng 

tổng diện  tích các chi tiết lại để có được  diện  tích  bộ mẫu. Phương pháp này ta ít áp dụng vì 
hầu hết các xí nghiệp chưa có điều kiện trang bị máy 

 
IV.2. Phương pháp đo diện tích bằng các tính toán hình học : 
Tính diện tích sử dụng của các chi tiết trên mặt phẳng bằng cách chia mẫu ra nhiều hình nhỏ,áp dụng các công thức tính hình học để tính. Sau đó cộng diện tích toàn bộ bộ mẫu 
để có tổng diện tích sử dụng.Phương pháp này phức tạp và sai số cho phép thường  từ 1,5-3% . 

 IV.3. Phương pháp cân tính khối lượng suy ra diện tích của bộ mẫu : 
Tỉ lệ khối lượng các chi tiết với khối lượng bộ mẫu củng bằng tỉ lệ giữa diện tích các chi 

tiết với diện tích bộ mẫu  

                                          M1              S1                            S1M2 
                                         ——    =    ——       =>   S2     =  ——
                                          M2              S2                              M1 
 
 
Trong đó :  

M1 : khối lượng của 1 chi tiết nào đó 
M2 : khối lượng của bộ mẫu 
S1 : diện tích chi tiết đã được đem cân 
S2 : diện tích bộ mẫu 

Điều kiện thực hiện phương pháp này : khối lượng riêng của bìa cứng sai biệt không đáng 
kể và cân đươc chọn phải có độ chính xác cao. 
 

V. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu suất giác sơ đồ : 

V.1. Kiểu dáng của sản phẩm : 
- Sản phẩm có nhiều chi tiết, kiểu dáng phức tạp thì hiệu suất giác sơ đồ giảm 

- Sản phẩm có nhiều chi tiết nhỏ thì hiệu suất giác sơ đồ tăng 

V.2. Giác lồng cỡ vóc : Một sơ đồ có ghép nhiều cỡ vóc thì hiệu suất giác sơ đồ tăng. 
V.3. Tính chất vải 

- Vải uni, vải bông : hiệu suất giác sơ đồ lớn 
- Vải carô, vải sọc, vải nhung, vải hoa văn 1 chiều : hiệu suất giác sơ đồ giảm 

V.4. Cách  xếp đặt  mẫu  trên sơ đồ :  Nếu đặt nhiều chi tiết  thiên canh sợi  thì hiệu suất 

giác sơ đồ giảm 

V.5. Kinh  nghiệm  và  trình  độ  của  người  giác  sơ  đồ : Người  giác  sơ  đồ  phải  có  kinh 

nghiệm, có óc quan sát, phải biết phân tích tổng hợp, sẽ biết cách sắp xếp hợp lí 
các chi tiết, giảm được nhiều chỗ trống bất hợp lí và tăng hiệu suất giác sơ đồ 

(Theo KCNM)